«Заңгерлер адал сайлау үшін» штабы «ҚР сайлау туралы» заңның қолданылуына, сондай-ақ кандидаттар мен сайлау процесіне басқа да қатысушылардың белсенділігіне байланысты қоғамдық кеңістік пен жағдайды зерттеуді жалғастыруда.

Науқанның өткен кезеңінде штаб мүшелерінің назарына құқықтық тұрғыдан егжей-тегжейлі түсіндіруді қажет ететін бірқатар оқиғалар түсті.

Бірінші. Декларациялар бойынша.

Әлеуметтік желілерде округтік сайлау комиссияларының Парламент Мәжілісі депутаттығына жекелеген кандидаттарды тіркеуді жоюы туралы хабарламалар жиі орналастырылуда.

Біз бұл мәселені жан-жақты қарастырдық.

«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңның 89-бабы 2-тармағының талаптарына сәйкес кандидат және оның жұбайы (зайыбы) тіркелгенге дейін тұрғылықты жері бойынша Мемлекеттік кіріс органдарына активтері мен міндеттемелері туралы декларацияны ұсынады.

Кандидат тіркелген күннен бастап 15 күн ішінде мемлекеттік кіріс органдары осы декларацияларда көрсетілген мәліметтердің дұрыстығын тексеруге тиіс.

Егер сәйкессіздіканықталса, онда бұл округтік сайлау комиссиясының кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға әкеп соғады (пп.Конституциялық заңның 89-бабы 4-3-тармағы).

Ең жиі бұзушылық — кандидаттар мен олардың жұбайлары декларацияларда оларда бағалы қағаздар мен акциялардың, ТК құрылысына үлестік қатысу шарттарының, кредиттер бойынша берешектің, авторлық туындыларға құқықтардың болуын көрсетпегені.

Көбінесе үміткерлер тоқсаныншы жылдары мемлекеттік меншікті жекешелендіру кезеңінде ата-аналары жазған акциялардың иелері бола алатындығын ұмытады.

Бұл ретте жекелеген кандидаттар салық органдарына қосымша декларациялар жібереді. Бірақ тіркеуден кейінгі сайлау туралы заңнамада қосымша декларация тапсыру қарастырылмаған.

Сонымен қатар, кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жою туралы Орталық сайлау комиссиясына және (немесе) Жоғарғы Сотқа 7 күн мерзімде шағым жасалуы мүмкін (Конституциялық заңның 89-бабының 7-тармағы).

Екінші. Әлеуметтік желілерде Парламент Мәжілісі депутаттығына жекелеген кандидаттарды «ұстау» туралы ақпарат таратылды. Мұнда Мен екі істі бөлшектегім келеді

Біріншіден,

Жеке блогерлер а.ж. 28 ақпанда Алматы қаласы бойынша № 3 округ бойынша үміткерді полиция «ұстады» деп атап өтті.

Бұл жағдайда блогерлер бастапқыда «ұстау» терминін дұрыс қолданбаған.

Депутаттыққа кандидатты (А) полиция қызметкерлері қадағалау органына оның құқықтарын түсіндіру мақсатында және материалдардың сотқа келіп түскені туралы хабарламамен танысу үшін жібере алады.

Егер осы жағдайды ашық көздер бойынша зерделейтін болсақ, онда іс жүзінде кандидат Алматы қаласының № 3 округтік сайлау комиссиясында Парламент Мәжілісінің депутаттығына тіркелді.

Алайда, тіркелгенге дейін (10 ақпан) және үгіт-насихат кезеңі басталғанға дейін (18 ақпан) өзінің «Facebook» парақшасында үгіт белгілері бар бейне хабарлама жариялады.

Бұл ӘҚБтК-нің 102-бабы бойынша құқық бұзушылық болып табылады пен (оған тыйым салу кезеңіндегі үгіт).

Осы фактіні қадағалау органдары анықтағаннан кейін мұндай бұзушылықтарға жол берген кандидат құқықтарды түсіндіру және сотқа материалдар дайындау үшін шақырылады.

Алайда, шақыру қағазын бірнеше рет елемеген және келуден бас тартқан жағдайда, қадағалау органдары кандидаттың орналасқан жерін белгілеуге және оны прокуратураға шығарып салу үшін полицияны тартуға құқылы.

28 ақпанда кандидатты Алматы қаласы Әуезов ауданының прокуратурасына полиция шығарып салған кезде де солай болды.

Сондай-ақ, ол прокурордың қаулысымен танысудан және оның көшірмесін алудан бас тартқаны туралы хабарланды (1 наурызда сотқа жіберілді).

3 наурызда сот қаулысымен кандидат ӘҚБтК-нің 102-бабы бойынша әкімшілік жауапкершілікке тартылды (15 АЕК айыппұл).

Екіншіден,

Ағымдағы жылдың 28 ақпанында Алматы қаласының жергілікті полиция қызметкерлері сайлауға қатысуға басқа үміткер тарапынан үй қамауында ұстау шарттарын бұзу фактісін анықтады.

Соттың санкциясы бойынша «үй қамауы» түріндегі бұлтартпау шарасын таңдау кезінде оған қатысты шектеулер, оның ішінде тұрғын үйден шығуға тыйым салу белгіленді.

Осыған қарамастан, бұл азамат өз еркімен тұрғылықты жерінен кетіп, үй қамау шарттарын бұзды.

Осыған байланысты сот актісін орындау мақсатында полиция қызметкерлері оны нақты тұратын жеріне алып барды.

Азаматша ол Мәжіліс депутаттығына кандидат болып табылады және иммунитетті — қол сұғылмаушылықты пайдаланады, осыған байланысты полицияның оны ұстауға құқығы жоқ деген әрекеттерінің заңсыздығы туралы айыптауларнегізсіз.

Бұл азаматша ҚК 272-бабының 1-бөлігі бойынша сотқа берілді.

Ол ауыр қылмыс жасады деп күдіктелгендіктен, «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңның 47-бабы 3-тармағының ережелері оған қолданылмайды.

Яғни, Орталық сайлау комиссиясының келісімі оны ұстауға, қамауға алуға немесе үй қамауына алуға, әкелуге, оған сот тәртібімен қолданылатын әкімшілік жаза шараларын қолдануға, қылмыстық жауаптылыққа тартуға талап етілмейді.

***

О некоторых нарушениях выборного законодательства

Штаб «Юристы за честные выборы» продолжает изучать публичное пространство и ситуацию, связанную с применением Закона «О выборах в РК», а также активностью кандидатов и других участников электорального процесса.

За прошедший период кампании в поле зрения членов штаба попал ряд событий, которые требуют подробного разъяснения с правовой точки зрения.

Первое, по декларациям

В социальных сетях все чаще размещаются сообщения об отмене окружными избирательными комиссиями регистрации отдельных кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента.

Мы разобрались в этом вопросе.

В силу требований пункта 2 статьи 89 Конституционного закона «О выборах в Республике Казахстан» кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрациипредставляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации об активах и обязательствах.

В течение 15 дней со дня регистрации кандидата органы государственных доходов должны проверить достоверность сведений отраженных в этих декларациях.

Если же обнаружится недостоверность, то это служит основанием для отмены окружной избирательной комиссией решения о регистрации кандидата (пп.4 п.4-3 ст.89 Конституционного закона).

Наиболее частым нарушением является то, что кандидаты и их супруги в декларациях не отразили наличие у них ценных бумаг и акций, договоров долевого участия в строительстве ЖК, задолженности по кредитам, прав на авторские произведения.

Зачастую кандидаты забывают, что могут являться владельцами акций, которые записывали на них родители в период приватизации госсобственности в девяностых годах.

При этом отдельные кандидаты направляют в налоговые органы дополнительные декларации. Но сдача дополнительной декларации законодательством о выборах после регистрации не предусмотрена.

Вместе с тем, отмена решения о регистрации кандидата может быть в 7-дневный срокобжалована в Центральную избирательную комиссию и (или) Верховный Суд (п.7 ст.89 Конституционного закона).

Второе. В социальных сетях была распространена информация о «задержании» отдельных кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента. Здесь хотелось бы разобрать два кейса

Во-первых,

Отдельными блогерами упоминалось, что 28 февраля т.г. полицией была «задержана» кандидат по г.Алматы, баллотирующаяся по округу № 3.

В данном случае блогерами изначально не верно применен термин — «задержание».

Кандидат в депутаты может быть ПРЕПРОВОЖДЕН(А) сотрудниками полиции в надзорный орган с целью разъяснения его (её) прав и для ознакомления с уведомлением о поступлении материалов в суд.

Если изучить данную ситуацию по открытым источникам, то фактически дело обстояло так, что кандидат была зарегистрирована в депутаты Мажилиса Парламента в ОИК №3 г.Алматы.

Однако, до регистрации (10 февраля) и до начала этапа агитационной кампании (18 февраля) на своей странице в «Facebook» опубликовала видеообращение с признаками агитации.

Это является административным правонарушением по ст.102 КоАП (агитация в период ее запрещения).

После установления данного факта надзорными органами кандидата, допустившего такие нарушения, приглашают для проведения разъяснения прав и подготовки материалов для суда.

Однако, в случае неоднократного игнорирования повестки и отказа от явки надзорные органы вправе установить местонахождение кандидата и привлечения полиции для препровождения его (её) в прокуратуру.

Так и произошло, когда 28 февраля кандидат была препровождена полицией в прокуратуру Ауэзовского района г.Алматы.

Также, сообщалось, что она отказалась от ознакомления и получения копии постановления прокурора (в суд направили 1 марта).

3 марта постановлением суда кандидат привлечена к административной ответственности по ст.102 КоАП (штраф 15 МРП).

Во-вторых,

28 февраля т.г. сотрудниками МПС г.Алматы выявлен факт нарушения условий содержания под домашним арестом со стороны другого претендента на участие в выборах.

По санкции суда при избрании меры пресечения в виде «домашнего ареста» в отношении нее установлены ограничения, в т.ч. запрет на выход из жилища.

Несмотря на это, данная гражданка самовольно покинула место жительства, чем нарушила условия домашнего ареста.

В этой связи в целях исполнения судебного акта сотрудники полиции препроводили ее по месту фактического проживания.

Обвинения о незаконности действий полиции о том, что они не имели права ее задерживать, так как она является кандидатом в депутаты Мажилиса и пользуется иммунитетом-неприкосновенностью, не состоятельны.

Данная гражданка предана суду по ч.1 ст.272 УК.

Поскольку она подозревается в совершении тяжкого преступления, то положения пункта 3 статьи 47 Конституционного закона «О выборах в Республике Казахстан» на нее не распространяются.

То есть, согласия Центральной избирательной комиссии не требуется на ее задержание, содержание под стражей или домашним арестом, привод, применение к ней мер административного взыскания, налагаемым в судебном порядке, привлечение к уголовной ответственности.