Ағымдағы жылдың 28 ақпанында БАҚ үшін «Адал сайлау үшін» штабы мүшелерінің брифингі өтті.
Штаб «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» заңды қолдануға байланысты ақпараттық кеңістік пен ахуалға мониторинг жүргізуді жалғастыруда.
Сайлау науқанының элементтерінің бірі заңды үгіт-насихат жұмыстарын жүргізу және депутаттыққа кандидаттар мен саяси партиялардың заңнаманың барлық талаптарын сақтауы болып табылады.
Уәкілетті органдардың кандидат тіркелгенге дейін «Сайлау туралы» ҚР Заңының 89 және 104-баптарына сәйкес кандидаттар мен олардың жұбайлары тапсыратын активтер мен міндеттемелер туралы салық декларацияларының мазмұнын (250.00-нысан) бағалауы ерекше маңызға ие.
Спикер Әбдікәрім Ақжанов «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық Заңының 89 және 104-баптарына сәйкес мемлекеттік кіріс органдары:
1) кандидаттардан және олардың жұбайларынан активтер мен міндеттемелер туралы декларациялар қабылдау;
2) кандидат тіркелген күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде кандидат пен оның жұбайы (зайыбы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтердің дұрыстығын тексеруді қамтиды.
Ақпараттық өрісте округтік сайлау комиссиялары мен ОСК-ның кандидаттарға қатысты қабылданатын шешімдері туралы әртүрлі ақпарат таралатынын ескере отырып, Орталық сайлау комиссиясы мен кандидаттардың құқықтары мен міндеттерін толығырақ түсіндіру қажет деп санаймыз.
Сот үгіт талаптарын бұзды деп тану негізінде округтік сайлау комиссиясы кандидатты тіркеудің күшін жоюға құқылы.
Мәселен, сот кабинетінен алынған мәліметтер бойынша, үгіт жүргізу талаптары мен шарттарын бұзғаны үшін бүгінгі күні 12 адам әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Барлық осы жағдайлар бойынша округтік сайлау комиссия сотының шешімдері негізінде кандидаттарды тіркеуден бас тартуға құқылы.
Спикер Думан Жампейісов үгіт ережелерін бұзу немесе «ҚР-дағы сайлау туралы» Заңның басқа да бұзылу жағдайларын анықтауды прокуратура органдары да, өзге де адамдар да жүзеге асыра алатынын атап өтті.
Мұндай фактілер анықталған жағдайда ОСК-ға өтініш беру жүзеге асырылады.
Мысалы, ҚР ӘҚБтК-нің 102-бабы бойынша бұзушылыққа жол берген кандидаттың бірін әкімшілік жауапкершілікке тарту — кандидатты, саяси партия ұсынған партиялық тізімді тіркеу мерзімі аяқталғанға дейін сайлау алдындағы үгітті сайлау күні не оның алдындағы күні өткізу жағдайы жалпыға қолжетімді болып табылады.
Үгіт-насихат кезеңі басталғанға дейін дауыс беруге шақырумен ашық көпшілік алдында үндеу осылай болды.
Соттың шешімі негізінде ОСК мұндай кандидатты тіркеуден шығаруға толық құқылы.
Спикер Жанар Бұқанова сайлау қорытындыларына ықпал ету мақсатында сайлау компаниясы барысында тағы бір жалпы бұзушылық жалған немесе ар-намысқа нұқсан келтіретін мәліметтерді тарату болып табылатынын хабарлады — ӘҚБтК-нің 104-бабы (кандидаттар, саяси партиялар туралы көрінеу жалған мәліметтерді тарату немесе сайлау нәтижесіне ықпал ету мақсатында олардың ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін өзге де іс-әрекеттер жасау).
Бұл белгілі бір кандидатқа немесе партияға дауыс бермеуге шақыратын әрекеттер немесе өтініштер, сондай-ақ ар-намыс пен қадір-қасиетке нұқсан келтіретін қорлау немесе басқа әрекеттер деп танылады.
Бұл жағдайда мұндай әрекеттерді жасаған жеке немесе заңды тұлғаға қатысты зардап шеккен тарап не 3-тұлға құқықтық ден қою шараларын қабылдау үшін прокуратура органдарына жүгінуге құқылы.
Өз кезегінде прокуратура ОСК-ға істі сотқа беру туралы өтінішпен жүгінеді.
Спикер Әнуарбек Ысқақов мемлекет барлық кандидаттарға сайлау алдындағы үгіт жүргізу үшін бұқаралық ақпарат құралдарына қол жеткізудің тең жағдайларына кепілдік беруге міндетті екенін айтты.
Сайлау алдындағы үгіт және одан кейінгі дауыс беру кезеңі-бұл сайлау туралы заңнаманы бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тарту қаупі жоғары уақыт, өйткені азаматтар «білместен» немесе «абайсызда» заң бұзушылыққа жататын әрекеттерді жасауы мүмкін.
Сайлау алдындағы үгіт және дауыс беру барысында жасағаны үшін әкімшілік жауапкершілік белгіленген тыйым салынған іс-қимылдардың тізбесі (не істеуге тыйым салынады):
— анонимді үгіт материалдарын дайындау немесе тарату, яғни барлық үгіттік баспа материалдарында осы материалдарды шығарған ұйым, олардың басып шығарылған орны, таралымы, тапсырыс берген тұлғалар, сондай-ақ қандай қаражаттан төленгені туралы мәліметтер болуы тиіс. Сонымен, егер сіз жоғарыда көрсетілген мәліметтерсіз үгіт-насихат плакатын немесе парақшаны таратсаңыз, мұндай плакаттың авторы ҚР ӘҚБтК 113-бабы бойынша жауапқа тартылуы мүмкін;
— дауыс беру күніне дейін және дауыс беру күні бес күн ішінде қоғамдық пікірге сауалнамалар, сайлау болжамдарын жариялау, сондай-ақ сайлау күні дауыс беруге арналған үй-жайда немесе пунктте қоғамдық пікірге сауалнама жүргізу. Мұндай әрекеттер үшін ҚР ӘҚБтК-нің 120-бабы бойынша жауапкершілік белгіленді;
Сондай-ақ спикер Орталық сайлау комиссиясы оларға қатысты прокуратура материалдарын сотта қарау мүмкіндігі туралы шешім қабылдағанға дейін депутаттыққа кандидаттарға қол сұғылмайтынын атап өтті.
Қазіргі науқан аясында мұндай мысалдар, өкінішке орай, кездеседі.
Саяси партиялар да, жеке тұлғалар – партия жетекшілері де шабуылға ұшыраған фактілер бар.
Көбінесе мұндай заңсыз әрекеттерді өзін — өзі ұсынған үміткерлермен жол беріледі.
Осыған байланысты біз науқанның барлық қатысушыларын заңнаманың талаптарын қатаң сақтауға және ауыр құқықтық салдары болуы мүмкін әрекеттерді жасамауға шақырамыз.
Өз кезегінде біздің штаб сайлауда заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету мүддесінде кандидаттарға және сайлау процесінің басқа да қатысушыларына кез келген консультациялық қолдау көрсетуге дайын.
28 февраля т.г. состоялся брифинг членов Штаба «За честные выборы» для СМИ.
Штаб продолжает мониторить информационное пространство и ситуацию, связанную с применением Закона «О выборах в Республике Казахстан».
Одним из элементов избирательной кампании является проведение законной агитационной работы и соблюдение кандидатами в депутаты и политическими партиями всех требований законодательства.
Особое значение имеет оценка уполномоченными органами содержания налоговых деклараций об активах и обязательствах (ф. 250.00), которые сдают кандидаты и их супруги согласно статье 89 и 104 Закона РК «О выборах» до регистрации кандидата.
Спикер Абдыкарим Акжанов проинформировал, что в соответствии со статьей 89 и 104 Конституционного закона Республики Казахстан «О выборах в Республике Казахстан» органы государственных доходов обеспечивают:
1) прием деклараций об активах и обязательствах от кандидатов и их супругам;
2) проверку достоверности сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом и его (ее) супругой (супругом) в течение пятнадцати календарных дней со дня регистрации кандидата.
Учитывая, что в информационном поле распространяется различного рода информация о принимаемых решениях окружных избирательных комиссий и ЦИК в отношении кандидатов считаем необходимым более подробно пояснить права и обязанности Центральной избирательной комиссии и кандидатов.
На основании признания судом нарушения требований агитации Окружная избирательная комиссия вправе отменить проведенную регистрацию кандидата.
Так, по сведениям полученным из Судебного кабинета, за нарушение требований и условий проведения агитации на сегодняшний день привлечено к административной ответственности 12 человек.
По всем этим случаям на основании решений суда ОИК вправе отказать кандидатам в регистрации.
Спикер Думан Жампеисов отметил, что выявление случаев нарушения правил агитации, либо других нарушений Закона «О выборах в РК», может осуществляться как органами прокуратуры, так и иными лицами.
В случае выявления таковых фактов осуществляется подача обращения в ЦИК.
Например, общедоступным является случай привлечения к административной ответственности одного из кандидатов, допустившего нарушение по ст.102 КоАП РК — Проведение предвыборной агитации до окончания срока регистрации кандидата, партийного списка, выдвинутого политической партией, в день выборов либо предшествующий им день.
Так имело место до начала периода агитации открытое публичное обращение с призывами голосовать.
На основании решения суда ЦИК имеет полное право снять с регистрации такого кандидата.
Спикер Жанар Буканова сообщила, чтодругим распространённым нарушением в ходе электоральной компании является распространение ложных или порочащих честь сведений с целью влияния на итоги выборов — ст. 104 КоАП (распространение заведомо ложных сведений о кандидатах, политических партиях или совершение иных действий, порочащих их честь, достоинство и деловую репутацию, в целях влияния на исход выборов).
Таковыми признаются действия или заявления с призывами не голосовать за того или иного кандидата либо партию, а также оскорбления или другие действия, порочащие честь и достоинство.
В этом случае в отношении физического или юридического лица, предпринявшего таковые действия, пострадавшая сторона либо 3-и лица вправе обратиться в органы прокуратуры для принятия мер правового реагирования.
В свою очередь прокуратура обращается в ЦИК с заявлением о передаче дела в суд.
Спикер Ануарбек Скаков рассказал, что всем кандидатам государство обязано гарантировать равные условия доступа к средствам массовой информации для проведения предвыборной агитации.
Период предвыборной агитации и последующего голосования — это время в течение которого высок риск привлечения к административной ответственности за нарушение законодательства о выборах, так как граждане «по незнанию» или «неосторожности» могут совершать действия, подпадающие под нарушение закона.
Перечень запрещенных действий в ходе предвыборной агитации и голосования, за совершение которых установлена административная ответственность (что запрещается делать):
— изготовление или распространение анонимных агитационных материалов, то есть все агитационные печатные материалы должны содержать сведения об организации, выпустившей данные материалы, месте их печатания, тираже, лицах, сделавших заказ, а также из каких средств оплачено. Так, если распространить самодельный агитационный плакат или листовку, без указанных выше сведений, то автор такого плаката может быть привлечен к ответственности по ст.113 КоАП РК;
— опубликование опросов общественного мнения, прогнозов выборов в течение пяти дней до дня голосования и в день голосования, а также проведение опроса общественного мнения в день выборов в помещении или пункте для голосования. За такие действия установлена ответственность по ст.120 КоАП РК;
Также спикер подчеркнул, что кандидаты в депутаты являются неприкосновенными до тех пор, пока Центральная избирательная комиссия не примет решение о возможности рассмотрения в отношении них материалов прокуратуры в суде.
Таковые примеры в рамках текущей кампании тоже, к сожалению, встречаются.
Есть факты, когда нападкам подвергались как политические партии, так и отдельные личности – лидеры партий.
Чаще всего такие незаконные действия допускают кандидаты — самовыдвиженцы.
В этой связи мы призываем всех участников кампании строго придерживаться требований законодательства и не предпринимать действий, способных иметь тяжелые правовые последствия.
В свою очередь наш штаб готов оказывать любую консультативную поддержку кандидатам и другим участникам электорального процесса в интересах обеспечения законности и порядка на выборах.
